Wat is belangrijk om je te realiseren wanneer je kritiek wilt geven

Opbouwende kritiek kan wonderen doen. Ongezouten je mening geven lucht jou misschien op, maar verder bereik je er meestal helemaal niks mee. Bezin je daarom eerst op de uitwerking van je kritiek en op hoe kritiek wel effect kan hebben. 6 Tips.
 

• geef kritiek juist niet in een sandwichvorm.

Niet doen: kritiek in het midden van een gesprek plaatsen en aan weerszijden larderen met complimenten. Het klinkt niet alleen onoprecht, dat is het ook. Wie kritiek heeft zal een vorm moeten gebruiken om die kritiek ook eetbaar op te dienen. De kritiek past hier juist de kritiekgever: laat je niet zo leiden door je angst in het geven van kritiek of door de reactie die het wellicht oproept. Natuurlijk is het spannend om minder goed nieuws (of zelfs slecht nieuws) te delen. Maar zeg wat je te zeggen hebt en help de ander het slechte nieuws op te vangen. Wacht niet te lang, start je gesprek met de boodschap die je wilt delen, benoem het gedrag wat je stoort en vertel wat het teweeg brengt bij jou. Vraag aan de ander of de boodschap begrepen is en biedt aan om er nog eens op terug te komen.
 

• Ook leergierige mensen vinden kritiek niet fijn.

De manier waarop mensen kritiek ontvangen hangt niet alleen samen met hun doelstellingen en motivatie. Onderzoekers van de Stanford University deelden deelnemers aan een onderzoek naar ‘ontvangen van kritiek’ in drie groepen in, op basis van hun motivatie en doelstellingen: allereerst zijn er de mensen met een leerdoelstelling. Zij willen zich vooral verder ontwikkelen. Dan is er de prestatiegerichte groep. Hierin bevinden zich de deelnemers die graag laten zien dat ze competent zijn. En tenslotte werd er een groep samengesteld met deelnemers die reacties op hun prestaties proberen te vermijden, vooral als het om negatieve reacties gaat.

De verwachting van de onderzoeksgroep was dat de eerste groep -de mensen met een leerdoelstelling- de negatieve kritiek het beste zou ontvangen. Juist om ervan te leren en zich zo verder te ontwikkelen. Tot de verrassing van de onderzoekers bleek echter ook deze groep totaal uit het veld geslagen bij negatieve kritiek. Negatieve kritiek ontvangen blijft een lastig punt. Het wordt nooit leuk!
 

• Geef veel vaker kritiek, bouw aan een routine.

Mary Sahiro, psycholoog en schrijfster van de Harvard Business Review Guide for Leading Teams: ”de meeste mensen zijn nu eenmaal niet automatisch goed in het geven én ontvangen van feedback. Kies daarom voor kleinere stappen en geef veel vaker kritiek. Zo wennen mensen er aan en ontstaat er een cultuur waarin het aanspreken van elkaar gewoon is en iets waarvan je kunt leren. Je kunt zo leren om op zoek te gaan naar de tips die met de feedback gegeven wordt. Bedenk niet alleen regels voor het geven van kritiek, bedenk ook samen (leer)regels voor het omgaan met en ontvangen van kritiek. Beide vinden de meeste mensen spannend.

Maar daardoor blijft er veel goud ongebruikt liggen. Omdat we het niet durven brengen, of omdat we het van ons afgooien”.
 

• Drie emotionele triggers bij kritiek.

Douglas Stone doceert onderhandelingstechnieken aan Harvard Law School en is co-auteur van het boek Thanks for the feedback. Stone laat ons inzien dat er drie triggers zijn die ervoor zorgen dat kritiek meestal het verkeerde keelgat in schiet.

Allereerst is er de Truth Trigger. Deze trigger gaat over de inhoud van de kritiek. Voelt deze inhoud oneerlijk of onwaar aan (let ook op het stemgebruik en de non-verbale communicatie van de kritiek-gever) dan stijgt de verontwaardiging. De kritiek gaat het verkeerde keelgat in en er wordt niks geleerd. Dan is er de Relationship Trigger. Deze trigger gaat over de perceptie die de ontvanger heeft t.o.v. de kritiek-gever. Is de kritiek-gever een persoon tegen wie je opkijkt of juist iemand die je niet waardeert; deze info beïnvloed de kritiek want: ‘waarom zou ik de kritiek slikken van deze incompetente persoon?’.

Tenslotte kent Stone ook de Identity Trigger. Dit is de trigger die gaat over de relatie die je hebt met jezelf. Of het nu gaat om goede of slechte kritiek, het beïnvloedt het beeld wat je hebt over jezelf zegt Stone. Om goed met kritiek om te kunnen gaan moet iemand in staat zijn leiding te geven aan de eigen emotionele innerlijke wereld. Om zo, met enige afstand, de vraag te kunnen beantwoorden of er iets in de kritiek zit wat iets goeds voor je kan doen, waar je van kunt leren en jezelf verder ontwikkelen.
 

• Hoe gaat ons brein om met kritiek.

Richard Boyatzis is hoogleraar aan de Weatherland School of Management. Boyatzis analyseert de activiteiten van ons brein in relatie tot de beste vormen van coaching. Boyatzis geeft aan: wanneer je praat over positieve dromen en goals dan wordt ons brein geactiveerd en opent het zich voor nieuwe mogelijkheden. En wanneer het gesprek verandert in kritiek, in hoe jij jezelf het beste zou kunnen veranderen, dan sluit ons brein zich hiervoor juist af”. Zowel de gever als de ontvanger kan leren niet meer te denken in goed en fout, maar die termen juist om te zetten in leren en ontwikkelen. En daarbij past het dat er fouten gemaakt mogen worden. Wie geen fouten maakt, leert niet, is te voorzichtig en daardoor juist ineffectief. Creëer een cultuur waarin leren en ontwikkelen voorop staan en dat fouten nu eenmaal gemaakt worden. Het zinvolle is om daar juist de leerpunten weer uit te halen.

Ons reptielenbrein die aan de basis staat van ons handelen en voelen, is daar niet op ingesteld. Ons brein vertelt ons dat fouten een gevaar betekenen in ons voortbestaan, een gevaar waar je dus vanaf wilt. Wie slim is wil er juist niet vanaf, maar onderzoekt wat er uit te leren valt.
 

• Is de kritiek op vrouwen anders dan de kritiek die gericht is op mannen?

In een onderzoek gepubliceerd in Fortune waarbij 248 beoordelingen in de technische industrie werden geanalyseerd blijkt dat kritiek sekseverschillen kent. Van de beoordeelden waren er 105 man en 75 een vrouw. Opvallend verschil was dat de opbouwende kritiek bij de mannen vooral gericht was op de verbetering van hun vaardigheden, terwijl de kritiek op de vrouwen vooral hun persoonlijkheid betrof. In de kritiek aan vrouwen werd hen bijvoorbeeld geadviseerd zich eens wat minder vaak scherp op te stellen of eens een stapje terug te doen.
 

Sarah Sluimer, columnist voor o.a. de Volkskrant, antwoordt aan Motivation in een onderzoek naar mannen en vrouwen in de media: van een vrouw wordt de deskundigheid sneller in twijfel getrokken dan van een man. Feiten die je benoemt worden vaak als jouw mening beschouwd. Dat heeft te maken met het gegeven dat deskundigheid en genialiteit vaak worden gezien als een mannelijke kwaliteit.
 

Dat de gegeven kritiek ook iets zegt over de gever, wisten we altijd al. Kritiek weggooien heeft weinig zin. Leren hoe je kritiek zo kunt geven zodat de ontvanger er iets mee kan, des te meer. Maar ook in het ontvangen van de kritiek kunnen we nog heel veel leren.